پرفسور حسین باهر درمورد مسئولیتپذیری و مسئولیتشناسی گفت: فقط انسان و موجودی به نام جن دارای اختیاراتی هستند. به میزانی که اختیار داریم مسئول هستیم و مسئولیت داریم. اعمالی انجام میدهیم خوب و بدش را هم میپذیریم. مسئول هم یعنی مورد سؤال قرار گرفتن اعم از مثبت یا منفی. یعنی در فلسفه اسلامی مسئولیت یکی از ویژگیهای عمده انسان در مقایسه با سایر موجودات است.
به گزارش سارخبر به نقل مهر این استاد بازنشسته دانشگاه افزود : انسان به دلیل اختیاراتش مسئولیتپذیر میشود. نکته دیگر این است که ما از جامعه برخورداریهایی داریم متقابلاً هم بایستی در قبال آن یک ستدی داشته باشیم. یعنی داد و ستد داشته باشیم. بعضیها ممکن است دریافتی نکنند و پرداخت کنند که این همان ایثار است و اوجش هم شهادت است.
استاد بازنشسته جامعه شناسی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: هرجامعهای که افراد در آن مسئولیتپذیرتر باشند پیشرفته تر و بالعکس آن عقبمانده تر است. به من چه و یا به توچه در جامعه نشان عقب ماندگی آن است. یک آدم جامعه پیشرفته هویت خود را در گروی کشور، ملت، پرچم و سرزمین خود میداند و خود را مجبور به انجام مسئولیت و احساس مسئولیت میکند.
باهر در مورد اینکه چرا در جامعه ما مسئولیتپذیری از خانواده گرفته تا در سطح مقامات و مسئولان کم است هم تصریح کرد: یک دلیل آن به خاطر این است که در طول تاریخ ما مورد هجمههای مختلفی قرار گرفتیم. آخر کار هم گفتند ما هرچه تلاش کردیم به جایی نرسید بزرگتر از ما هم هرچه تلاش کردند به جایی نرسید. دلیل دیگر مدیریت ضعیف در سطح بالای جامعه است وقتی پدر خانواده احساس مسئولیت نکند فرزندان هم مسئولیتپذیر بار نمیآیند. یا به قول سعدی ز باغ رعیت گر ملک خورد سیبی/ کنند غلامانش آن درخت از بیخ. مدیریتها از نظر پتانسیل مدیریت، دوره مدیریت، تحصیلات مدیران، و توانمندیهای مدیریت عمدتاً رابطه محور و نه ضابطه محور هستند. شایسته سالاری جای خود را به بایسته سالاری داده است.
استاد بازنشسته دانشگاه شهید بهشتی در مورد اینکه میزان نهادینه شدن این اصل در میان مسئولان ما چقدر است هم تصریح کرد: اگر عملکردها را نگاه کنیم و به معیار اسلامی تأسی کنیم میبینیم که عملکردها با معیارهای اسلامی جور نیست. معیار اسلامی به فرموده پیامبر این است که اگر کسی شایستهتر و بهتر از شما وجود داشته باشد و شما برای انجام کاری خود را جلو بیندازید به خدا و رسولش و مؤمنین خیانت کردهاید. از ابتدای انقلاب تا حالا کدام مسئولی خود را با این روایت تطبیق داده و از مقامش به خاطر شایسته تر بودن از خود کنارهگیری کرده است؟
وی در مورد اینکه آیا مردم در نهادینه ساختن این اصل نگاهی به رفتار مقامات و مسئولان خود دارند؟ اظهارداشت: الناس علی دین ملوکهم. مردم گوش دارند و به واسطه این گوش هوش دارند. وقتی میبینند مدعی عملی، علمی، دینی، بی عملی، بی علمی و بی دینی میکند حداقلش این میشود که بی تفاوت میشوند این هم طبیعی است و جز این انتظار نمیرود.
این محقق و پژوهشگر درمورد اینکه نمودهای ملموس تر مسئولیتگریزی در جامعه ما چیست هم گفت: یک انجمن اقتصاد داریم که ۴۰۰ اقتصاد دان در آن هستند اما از یک نفر از اینها هم برای یک مشاوره استفاده نمیشود این در اقتصاد. در فرهنگ چقدر نخبگان و سرآمدان علمی کشور به خارج مهاجرت کردهاند آیا در داخل برای آنها اشتغال مناسب و شرایط خوبی را ایجاد کردهایم؟ در اجتماع هم آمار ازدواج کاهش یافته آمار طلاق بالا رفته و مفاسد نوپدید در جامعه شیوع پیدا کرده است. از جامعهای که انقلاب ارزشی کرده انتظار نمیرفت که ضدارزشها اینگونه در آن ترویج یابند. از نظر اعتقادی و عرفانی هم چند نفر بی نماز نماز خوان شده‌اند و بالعکس؟
این رفتار شناس ادامه داد: یک نمونهاش من در نمایشگاه قرآن سخنرانی درباره قرآن داشتم اندکی پای سخنان من حاضر شده بودند ولی آنطرف تر که مسابقه قرآنی بود و قرعه کشی برای اهدای جایزه درکار بود جمعیت زیادی گرد آن جمع شده بودند.
باهر درمورد اینکه ریشه این نابسامانیها در کجاست هم یادآورشد: عوامل مختلفی دارد. همیشه ویروس و بیماری و دشمن هست ولی بدنه ما ضعیف شده و توان مقابله با آنها را نداریم. کار از آن اول دست کاردان نیفتاد و کم کم هرکه عوامفریبی و ظاهر سازی کرد جلو افتاد. مدیریتها به افراد جوان واگذارشد در حالیکه از ویژگیهای مدیریت نه آنقدر جوان باید بود که ندانیم و نه آقدر پیر که نتوانیم.
وی درمورد اینکه خیلی از مسئولین به این حرفها باور دارند و این مباحث را در جلساتشان مطرح میکنند ولی اوضاع روز به روز بدتر میشود دلیل این امر چیست، گفت: این اشکال ریشه ای دارد. یک مسئله این است که در جاهایی که ایدئولوژی به صورت شریعت گنده میشود و عمل کنارزده میشود همین وضعیت حاکم میشود. در اسلام چهار اصالت، عمل، وحی، عقل و عرف داریم که به هیچ کدام توجه نکردهایم و اصالت حرف فقط داریم. همه حرف میزنند و عاشق میکروفون هستند. همه مسئولان با میکروفون عکس میاندازند. در حالیکه در قیامت اعضا و جوارح به جای زبان صحبت میکنند. در این دنیا هم زبان بدنی گویا است از چهره افراد میشود مومن یا کافر بودن آنها را تشخیص داد.
این کارشناس حوزه علوم رفتاری و روانشناسی درمورد اینکه راهکار شما برای حل این مشکلات چیست هم اظهارداشت: ۸۰ درصد مشکلات ما ناشی از جهل عوام است و ۲۰ درصد ناشی از غرض خواص. اگر آن ۸۰ درصد درست شود عمده مشکلات حل میشود. باید همین کاری که شما میکنید انجام داد یعنی بین مغز و قلب افراد رابطهای ایجاد کرد به قول عرفا خودت باش و پای مسئولیتت هم بایست. اگر خیر مردم را در جهت رضای خدا بخواهیم و به مردم آگاهی دهیم کم کم جهل آنان برطرف خواهد شد این کار در اروپا ۳۰۰ سال طول کشید آن هم با رنسانس. ولی ما دیگر نمیتوانیم ۳۰۰ سال انتظار بکشیم. به یک تحول به جای انقلاب احتیاج داریم. جراحیای که شده پرستاری از آن مهم است بسیاری از بیماران به خاطر پرستاری نامناسب پس از عمل جراحی موفقیت آمیز میمیرند. بنابراین باید دوران نگهداری ترمیم و مواظبت را خوب انجام دهیم.
